مراسم اسکار یکی از مهمترین رویدادهای سالانه جهانی فیلم دنیا است که تا کنون نام افراد ایرانی نیز در آن آمده است. در این مطلب نگاهی بر فهرست هنرمندان و بازیگران ایرانی برنده اسکار می‌‌اندازیم.
همه‌ی ما اصغر فرهادی را به عنوان یکی از ایرانی های برنده جایزه اسکار یا دقیق‌تر، اولین ایرانی برنده اسکار می‌شناسیم. اما پیش از این فیلمساز کاربلد و با استعداد، بازیگران، فیلمسازها و ایرانیان دیگری نیز نامزد جوایز اسکار شده بودند. در این مقاله از بازیگرها می‌توانید با بازیگران ایرانی برنده اسکار، ایرانی های برنده جایزه اسکار و ایرانی های نامزد اسکار آشنا شوید. آیا شما بازیگران ایرانی که جایزه اسکار گرفتند یا نامزد این جایزه شده‌اند را می‌شناسید؟ همراه ما باشید.
فهرست مطالب:
ایرانی های برنده جایزه اسکار و ایرانی های نامزد اسکار
اگر به دنبال بازیگران ایرانی که جایزه اسکار گرفتند می‌گردید، در ادامه با معرفی ایرانی های برنده جایزه اسکار و ایرانی های نامزد اسکار همراه ما باشید.
1. ری آقایان
- سال: 1970، 1973 و 1976
- نام فیلم‌ها: گلی گلی، بانو بلوز می‌خواند، بانوی خنده‌دار
- رشته: بهترین طراحی لباس
- نتیجه: نامزد
ری آقایان (Ray Aghayan)، از ایرانی های نامزد اسکار، طراح لباس ایرانی-آمریکایی و ارمنی تبار بود که در صنعت فیلمسازی آمریکا فعالیت داشت. این هنرمند تا کنون 3 بار نامزد جایزه اسکار در بخش بهترین طراحی لباس شده و یک بار نیز در سال 1967 برای فیلم Alice Through the Looking Glass به همراه باب مکی (Bob Mackie) جایزه امی را گرفته است.
ری آقایان متولد 28 جولای 1928 برابر با 6 مرداد 1307 در تهران و در گذشته 10 اکتبر 2011 برابر با 18 مهر 1390 در لس آنجلس است. در کودکی آقایان پدرش را از دست داد و مادرش خیاط دربار و خانواده پهلوی بود. وی آنچنان شیفته طراحی لباس بود که در 13 سالگی لباسی برای فوزیه، نخستین همسر آخرین شاه ایران، طراحی کرد. در دهه 40 و اوج جوانی او به آمریکا مهاجرت کرد. در فهرست ایرانیان برنده اسکار نام ری آقایان ماندگار شده است.
2. آلبر لاموریس
- سال: 1978
- نام فیلم: باد صبا
- رشته: بهترین مستند
- نتیجه: نامزد
شاید از دیدن نام آلبر لاموریس در فهرست بازیگران برنده اسکار ایرانی تعجب کنید، زیرا این کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس اصالتا فرانسوی است. وی از سال 1940 اقدام به ساخت فیلم کرد و جایزه بهترین فیلمنامه کن و اسکار را بخاطر فیلم کوتاه بادکنک قرمز توانست دریافت کند. آلبر لاموریس در سال 1978 میلادی به طبیعت ایران علاقمند می‌شود و تصمیم می‌گیرد مستند باد صبا را که در این مورد بود، بسازد. لاموریس فیلم را تکمیل می‌کند اما چون اصلاحاتی به فیلم وارد می‌شود، برای فیلمبرداری با بالگرد به سد کرج می‌رود. متاسفانه بر اثر یک صانحه بالگرد حامل او سقوط کرده و لاموریس فوت می‌کند. مستند باد صبا بعدها بر اساس نوشته‌های وی تکمیل شده و نامزد جایزه اسکار بهترین مستند می‌شود. اگرچه این کارگردان اهل ایران نبود اما در حال ساختن یک مستند درباره ایران بود و شایسته است از او نیز یاد کنیم.
3. رنی
- سال: 1978
- نام فیلم: کاروان‌ها
- رشته: بهترین طراحی لباس
- نتیجه: نامزد
رنی از طراحان لباس شناخته‌شده آمریکایی است که مانند مورد قبلی به دلیل فیلم کاروان‌ها لازم است که نام او را نیز در لیست بیاوریم. فیلم کاروان‌ها اثری مشترک بین آمریکا و ایران بود که بازیگرانی همچون بهروز وثوقی و زنده‌یاد محمدعلی کشاورز نیز در آن حضور داشتند. لوکیشن فیلم ایران بود و البته فضای آن نیز با ایران هماهنگ بود. رنی برای طراحی لباس کاروان‌ها نامزد جایزه بهترین طراحی لباس اسکار شد. وی اگرچه ایرانی نیست اما به دلیل حضور در فیلمی مربوط به ایران، بهتر است که از او نیز یاد کنیم.
4. داریوش خنجی
- سال: 1996
- نام فیلم: اویتا (Evita)
- رشته: بهترین فیلمبرداری
- نتیجه: نامزد
داریوش خنجی فیلمبردار ایرانی-فرانسوی متولد 21 اکتبر 1955 برابر با 28 مهر 1334 است که در شصت و نهمین مراسم اسکار و پنجاهمین مراسم بفتا برای فیلم اویتا نامزد جایزه بهترین فیلمبرداری شد. البته هر دو جایزه را در نهایت فیلم The English Patient گرفت.
پدر داریوش خنجی ایرانی و مادرش فرانسوی است. او از 12 سالگی تصمیم داشت فیلمساز شود و در نهایت در سال 1977 وارد دانشگاه یوسی‌ال‌ای و سپس دانشگاه نیویورک شد. آقای خنجی با فیلمسازان معروفی چون رومن پولانسکی (Roman Polanski)، دیوید فینچر (David Fincher)، وودی آلن (Woody Allen)، برناردو برتولوچی (Bernardo Bertolucci)، وونگ کار وای (Wong Kar-wai)، میشائل هانکه (Michael Haneke) و سیدنی پولاک (Sydney Pollack) همکاری داشته است.
برخی از آثار سینمایی این فیلمبردار عبارتند از فیلم جنایی Seven محصول سال 1995، فیلم درام Stealing Beauty محصول سال 1996، فیلم نئو-نوآر The Ninth Gate محصول سال 1999، فیلم عاشقانه Anything Else محصول سال 2003، فیلم عاشقانه My Blueberry Nights محصول سال 2007، فیلم کمدی Midnight in Paris محصول سال 2011، فیلم درام Amour محصول سال 2012، فیلم ماجراجویی Okja محصول سال 2017 و فیلم جنایی Uncut Gems محصول سال 2019.
5. حبیب زرگرپور
- سال: 1996 و 2000
- نام فیلم‌ها: گردباد (Twister) و کاملا طوفانی (The Perfect Storm)
- رشته: بهترین جلوه‌های تصویری
- نتیجه: نامزد
حبیب زرگرپور سرپرست جلوه‌های تصویری، ناظر گرافیک رایانه‌ای و کارگردان هنری ایرانی متولد 9 مارس 1964 برابر با 18 اسفند 1342 است. این هنرمند روی فیلم‌هایی چون Twister محصول سال 1996 و The Perfect Storm محصول سال 2000 کار کرده که برای آنها نامزد جایزه اسکار و برنده دو جایزه بفتا شده است. حبیب زرگرپور تنها فرد آسیایی است که نامزد جایزه اسکار بهترین جلوه‌های تصویری شده است.
برخی از آثار دیگر این هنرمند عبارتند از فیلم The Mask محصول سال 1994، فیلم Jumanji محصول سال 1995، فیلم اکشن The Bourne Identity محصول سال 2002، فیلم ماجراجویی The Jungle Book محصول سال 2016 و فیلم علمی تخیلی Blade Runner 2049 محصول سال 2017.
6. حسین امینی
- سال: 1997
- نام فیلم: بال‌های کبوتر (The Wings of the Dove)
- رشته: بهترین فیلمنامه اقتباسی
- نتیجه: نامزد
حسین امینی نیز از بازیگران ایرانی برنده اسکار و ایرانی های برنده جایزه اسکار نیست، اما یکی از ایرانی های نامزد اسکار محسوب می‌شود. حسین امینی فیلمنامه نویس و کارگردان ایرانی-انگلیسی متولد 18 ژانویه 1966 برابر با 28 دی 1344 است. وی از اوایل دهه 90 میلادی به عنوان فیلمنامه نویس فعالیت داشته است. علاوه بر نامزدی جایزه اسکار، او تا کنون نامزد جوایز زیادی شده و افتخارات گسترده‌ای به دست آورده است. به عنوان مثال در مراسم انجمن منتقدان فیلم آستین، برای فیلم اکشن جنایی Drive جایزه بهترین فیلمنامه اقتباسی را گرفت.
برخی از آثار دیگر حسین امینی در مقام فیلمنامه نویس عبارتند از فیلم تاریخی Jude محصول سال 1996، فیلم جنگی The Four Feathers محصول سال 2002، فیلم تریلر Killshot محصول سال 2008، فیلم نئو-نوآر Shanghai محصول سال 2010، فیلم فانتزی Snow White and the Huntsman محصول سال 2012 و فیلم جاسوسی Our Kind of Traitor محصول سال 2016.
7. مجید مجیدی
- سال: 1998
- نام فیلم: بچه‌های آسمان
- رشته: بهترین فیلم بین‌المللی
- نتیجه: نامزد
با اینکه مجید مجیدی از بازیگران ایرانی برنده اسکار نیست، اما یکی از ایرانی های نامزد اسکار محسوب می‌شود. مجیدی کارگردان و فیلمنامه نویس ایرانی متولد 25 فروردین 1338 در تهران است و اولین کارگردان ایرانی محسوب می‌شود که نامزد دریافت جایزه اسکار شده است. همچنین مجید مجیدی تا کنون چهار بار سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر را گرفته و در این زمینه نیز رکورددار است.
آثار مهم این فیلمساز عبارتند از پدر (1374)، بچه‌های آسمان (1375)، رنگ خدا (1377)، باران (1379)، بید مجنون (1383)، آواز گنجشک‌ها (1386)، محمد رسول الله (1386-1394) و خورشید (1398).
8. مهدی نوروزیان: از اولین ایرانی های برنده جایزه اسکار
- سال: 1999
- نام فیلم: کشتن جو (Killing Joe)
- رشته: بهترین فیلم کوتاه
- نتیجه: نامزد
مهدی نوروزیان فیلمساز ایرانی بریتانیایی است که دو فیلم Leo محصول سال 2002 و فیلم کوتاه Killing Joe محصول سال 1999 را کارگردانی کرده است. این کارگردان در ایران به دنیا آمده و سپس به انگلستان مهاجرت کرده است. وی برای فیلم کشتن جو نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم کوتاه شده بود و نامش در فهرست ایرانیان نامزد اسکار قرار می‌گیرد.
9. شهره آغداشلو
- سال: 2003
- نام فیلم: خانه‌ای از شن و مه (House of Sand and Fog)
- رشته: بهترین بازیگر نقش مکمل زن
- نتیجه: نامزد
شهره آغداشلو تنها بازیگر در فهرست بازیگران ایرانی برنده اسکار محسوب می‌شود که البته فقط برای جایزه نامزد شده بود و جایزه را نگرفته است. آغداشلو با نام اصلی شهره وزیری‌تبار بازیگر ایرانی-آمریکایی متولد 21 اردیبهشت 1331 است که نام خانوادگی‌اش را بعد از ازدواج با آیدین آغداشلو تغییر داده است. این هنرپیشه قبل از انقلاب در 3 فیلم مهم ایرانی بازی کرده بود: شطرنج باد (1355) به کارگردانی محمدرضا اصلانی، گزارش (1356) به کارگردانی عباس کیارستمی و سوته دلان (1356) به کارگردانی علی حاتمی.
از دیگر آثار آغداشلو باید به عناوینی چون فیلم ترسناک The Exorcism of Emily Rose محصول سال 2005، فیلم ابرقهرمانی X-Men: The Last Stand محصول سال 2006، فیلم تریلر On the Inside محصول سال 2011، فیلم سیاسی Rosewater محصول سال 2014، فیلم عاشقانه A Simple Wedding محصول سال 2018، فیلم ترسناک Run Sweetheart Run محصول سال 2020، سریال اکشن 24، سریال فانتزی Grimm و سریال The Punisher اشاره کنیم.
10. کامی عسگر
- سال: 2006
- نام فیلم: آپوکالیپتو (Apocalypto)
- رشته: بهترین تدوین صدا
- نتیجه: نامزد
در ادامه فهرست بازیگران ایرانی برنده اسکار و ایرانی های برنده جایزه اسکار به کامی عسگر می‌رسیم که البته بازیگر نیست. کامی عسگر ویراستار صدا و ناظر صوتی ایرانی-آمریکایی است که در بیشتر از 60 فیلم و سریال حضور داشته است. در طول حرفه‌اش که نزدیک به 20 سال می‌شود، او تا کنون نامزد یک جایزه امی تدوین صدا برای سریال پزشک دهکده (Dr. Quinn, Medicine Woman) و نامزد جوایزی در Golden Reel Awards برای فیلم‌های The Passion of the Christ محصول سال 2004 و Apocalypto محصول سال 2006 شده است.
11. مرجان ساتراپی
- سال: 2007
- نام فیلم: انیمیشن پرسپولیس (Persepolis)
- رشته: بهترین فیلم پویانمایی
- نتیجه: نامزد
مرجان ساتراپی نویسنده، کارگردان و انیماتور ایرانی متولد 1 آذر 1348 در رشت است. این هنرمند بیشتر به خاطر چاپ داستان‌های مصور پرسپولیس که جلد اولش در سال 2000 به زبان فرانسوی منتشر شد، شناخته می‌شود. وی انیمیشن پرسپولیس را نیز بر اساس همین داستان‌های مصور ساخته است که جایزه هیئت داوران جشنواره فیلم کن را گرفت و نامزد جایزه اسکار بهترین انیمیشن شد. به همین دلیل نیز نام این هنرمند در فهرست ایرانی های برنده جایزه اسکار و ایرانی های نامزد اسکار آمده است.
مرجان ساتراپی در طول جنگ ایران و عراق در تهران بزرگ شد و در نهایت در 14 سالگی توسط خانواده‌اش به وین اتریش فرستاده شد. سپس برای تحصیلات دانشگاهی به ایران برگشت و در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه آزاد در رشته ارتباط تصویری درس خواند. او در سال 1994 به فرانسه رفت و از سال 1997 در پاریس زندگی می‌کند. این هنرمند در سال 2011 نیز فیلم درام کمدی خورش آلو با مرغ (Chicken with Plums) را ساخت.
12. عمود مخبری
- سال: 2009
- نام فیلم: انیمیشن اختاپودی (Oktapodi)
- رشته: بهترین پویانمایی کوتاه
- نتیجه: نامزد
عمود مخبری کارگردان فیلم ایرانی-آمریکایی متولد فوریه 1978 است. او کودکی‌اش را در تهران و استکهلم گذراند و سپس در سال 1993 به جنوب کالیفرنیا رفت و کمی بعد در دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس مشغول تحصیل شد. بعد از اینکه برای تحصیل در مقطع ارشد به دانشگاه برگشت، عمود مخبری با انیمیشن آشنا شد و در مدرسه تئاتر، فیلم و تلویزیون UCLA در رشته سینما تحصیل کرد. در سال 2007 او به همراه پنج دانشجوی دیگر فیلم انیمیشنی Oktapodi را کارگردانی کرد. عمود مخبری از بازیگران ایرانی برنده اسکار یا بازیگران ایرانی نامزد اسکار نیست، اما از ایرانی های نامزد اسکار محسوب می‌شود.
13. اصغر فرهادی، از ایرانی های برنده جایزه اسکار
- سال: 2011 و 2016
- نام فیلم‌ها: جدایی نادر از سیمین و فروشنده
- رشته: بهترین فیلم بین‌المللی
- نتیجه: برنده
اصغر فرهادی قطعا پرافتخارترین کارگردان ایرانی نه تنها در ایران بلکه در سطح جهانی است که یکی از ایرانی های برنده جایزه اسکار و ایرانی های نامزد اسکار نیز محسوب می‌شود. البته متاسفانه تا کنون هیچ کدام از بازیگران فیلم‌های فرهادی در فهرست بازیگران ایرانی که جایزه اسکار گرفتند و بازیگران ایرانی برنده اسکار قرار نگرفته‌اند.
اصغر فرهادی کارگردان، فیلمنامه نویس و تهیه کننده ایرانی متولد 17 اردیبهشت 1351 در اصفهان است. علاوه بر اسکار او جوایز و افتخارات دیگری نیز به دست آورده است؛ از جمله جایزه بهترین فیلم خارجی گلدن گلوب برای فیلم جدایی نادر از سیمین و جایزه بهترین فیلمنامه جشنواره فیلم کن برای فیلم فروشنده. فرهادی لیسانس تئاتر از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران و فوق لیسانس تئاتر گرایش کارگردانی از دانشگاه تربیت مدرس دارد.
فیلم‌های این فیلمساز عبارتند از رقص در غبار (1381)، شهر زیبا (1382)، چهارشنبه سوری (1384)، درباره الی (1387)، جدایی نادر از سیمین (1389)، گذشته (1391)، فروشنده (1394)، همه می‌دانند (1397) و قهرمان (1399).
14. تلخون حمزوی
- سال: 2012
- نام فیلم: پروانه (Parvaneh)
- رشته: بهترین فیلم کوتاه
- نتیجه: نامزد
تلخون حمزوی نیز در فهرست بازیگران ایرانی که جایزه اسکار گرفتند و ایرانی های برنده جایزه اسکار قرار نمی‌گیرد، اما از ایرانی های نامزد اسکار است. تلخون حمزوی کارگردان و فیلمنامه نویس ایرانی-سوئیسی است.
او تا کنون فیلم‌هایی چون Wenn der Schleier fällt محصول سال 2004، Der süsse kalte Hauch محصول سال 2007، Es ist normal, verschieden zu sein محصول سال 2009 و Taub محصول سال 2010 را کارگردانی کرده است. معروفترین فیلم او پروانه نام دارد که نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم کوتاه شده بود.
15. رایکا زهتابچی
- سال: 2018
- نام فیلم: پریود. ختم کلام. (Period. End of Sentence.)
- رشته: بهترین فیلم مستند کوتاه
- نتیجه: برنده
رایکا زهتابچی فیلمساز ایرانی-آمریکایی متولد سال 1994 میلادی است که بیشتر به خاطر فیلم مستند کوتاه Period. End of Sentence شناخته می‌شود. وی در این فیلم به مسائل بهداشتی زنان در هند پرداخته است. زهتابچی در میان بازیگران ایرانی برنده اسکار و بازیگران ایرانی که جایزه اسکار گرفتند قرار نمی‌گیرد، اما از ایرانی های برنده جایزه اسکار است. فیلم قبلی او مادران نام داشت؛ یک فیلم کوتاه درباره مادری ایرانی که تصمیم می‌گیرد قاتل فرزندش را ببخشد.
16. سید محسن پورمحسنی شکیب
- سال: 2022
- نام فیلم: انیمیشن پوتین
- رشته: بهترین پویانمایی دانشجویی
- نتیجه: نامزد
بهترین پویانمایی دانشجویی یکی از افراد جوان این فهرست است که از سال 1389 کار خود را آغاز کرد. انیمیشن دنیای خاکستری خاکستری از دیگر کارهای مشهور وی است. آقای پورمحسنی در سال 2022 با ساخت انیمیشن پوتین علاوه بر توجهات جوانی توانست نامزد بخش فرعی بهترین پویانمایی دانشجویی اسکار شود.
سوالات متداول
1. آیا شهاب حسینی اسکار گرفته؟
خیر. اما نخل طلا جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره فیلم کن را برای فیلم فروشنده گرفته است.
2. کدام کارگردان ایرانی جایزه اسکار گرفته؟
اصغر فرهادی تنها کارگردان ایرانی است که جایزه اسکار گرفته است. البته رایکا زهتابچی نیز برای ساخت فیلم مستند کوتاه پریود. ختم کلام. اسکار بهترین فیلم مستند کوتاه را دریافت کرده است.
کلام آخر
همانطور که خواندید هنوز هیچ بازیگر ایرانی‌ای در فهرست بازیگر ایرانی مرد برنده جایزه اسکار و بازیگران ایرانی برنده اسکار قرار نگرفته است. اما در این مقاله از بازیگرها به همه افرادی که در فهرست ایرانی های برنده جایزه اسکار و ایرانی های نامزد اسکار قرار دارند پرداختیم. نظر شما درباره این فهرست چیست؟ به نظر شما چرا تعداد ایرانیان اسکار کم هستند؟ در پایین همین صفحه می‌توانید نظرات خودتان را با ما و دیگر خوانندگان مجله به اشتراک بگذارید.