راز مجسمه های جزیره ایستر بزرگ ترین اسرار جزیره ایستر بالاخره جواب دارد

در وسط اقیانوس آرام، جزیره ای کوچک با مجسمه های سنگی غول پیکرش برای قرن ها تخیل انسان را مجذوب خود کرده است. جزیره راپا نویی یا جزیره ایستر با تقریباً هزار مجسمه موآی، هنوز هم یکی از شگفت انگیزترین و اسرارآمیزترین مکان های باستانی جهان به حساب می آید. هر مسافری که پا به این مکان دورافتاده می گذارد، اولین سوال در ذهنش شکل می گیرد: چگونه افراد بدون فناوری می توانند چنین ساختارهایی را ایجاد کنند؟

برای چندین دهه، این جزیره به نمادی از رمز و راز تبدیل شده بود، با تئوری های خیالی در اطراف، از بیگانگان گرفته تا تمدن های گمشده. اما اکنون تحقیقات جدید نشان می دهد که شاید پاسخ نه در ماوراء طبیعی، بلکه در هوش مهندسی و سازمان اجتماعی بومیان باشد. باستان شناسان با استفاده از فناوری های جدید مانند عکاسی با هواپیماهای بدون سرنشین و مدل سازی دقیق سه بعدی موفق به کشف جزئیاتی شده اند که قرن ها پنهان مانده بود.

کشف افسانه اسرارآمیز جزیره ایستر

از آنجایی که کشتی های اروپایی در قرن هجدهم وارد این جزیره شدند، دنیای غرب آن را یک راز بی پاسخ تلقی کرد. مردم خارج از جزیره معتقد بودند که هیچ توضیحی زمینی برای این پدیده وجود ندارد. صنعت گردشگری این معما را به یک محصول تبلیغاتی تبدیل کرده بود. تورهایی که نوید «اسرار حل نشده» را می دهند و کتاب هایی که می پرسند چگونه افراد «ابتدایی» می توانند سنگ های 70 تنی را جابجا کنند.

اما تحقیقات جدید تصویر متفاوتی را ارائه می دهد. باستان شناسانی که بیش از بیست سال این جزیره را مطالعه کرده اند، می گویند که نه تنها می توان به این سوالات پاسخ داد، بلکه همه آنها بر اساس داده های قابل تایید است. آنها در سه زمینه اساسی به نتایج قطعی رسیده اند: روش ساخت مجسمه ها، روش جابجایی آنها و سرنوشت محیط جزیره.

مدل سازی سه بعدی زادگاه موآی

در گام اول، گروهی از محققان با استفاده از 11686 تصویر ثبت شده توسط پهپاد، یک مدل سه بعدی کامل از دهانه رانو راراکو ایجاد کردند. جایی که 95 درصد مجسمه های موآی حکاکی شده اند. این مدل دیجیتال هر سطح، شیب و ردی از ابزار سنگ تراشی را با دقت چند سانتی متر ثبت می کرد و امکان تحلیل روابط سه بعدی بین کارگاه ها را فراهم می کرد.

نتایج شگفت انگیز بود. برخلاف فرضیه قدیمی مبنی بر وجود فرماندهی متمرکز نظامی و قبیله ای، داده ها نشان می داد که در آن زمان حداقل 30 کارگاه مستقل به طور همزمان فعال بودند. این بدان معنی است که تولید مجسمه ها در سطح گروه های خویشاوندی کوچک و خودمختار انجام می شد. هر گروه روش خاص خود را داشت، اما در نهایت، شکل کلی مجسمه ها از نظر فرهنگی استاندارد باقی ماند.

تجزیه و تحلیل سه بعدی 426 مجسمه در مراحل مختلف ساخت، 341 ترانشه معدن، 133 موقعیت خالی به دلیل جداسازی مجسمه ها و قطعات معدنی جدید که قبلاً ناشناخته بودند، آشکار شده است. به این ترتیب، تصویری از یک صنعت پویا و غیرمتمرکز پدیدار شد که در آن مهارت‌های فنی و نوآوری انسانی بدون تسلط مطلق شکوفا شد.

فضاهای عالی

سوال قدیمی دیگر این بود که این مجسمه های عظیم چگونه از معدن به محل نهایی خود بر روی سکوهای معروف به آهو منتقل شدند. تئوری های گذشته از غلتک های چوبی، گاری های ساده یا قدرت صدها نفر صحبت می کردند، اما هیچ یک از آنها ظرفیت اثبات علمی را نداشتند.

محققان با الهام از روایت‌های شفاهی بومی و آزمایش‌های مهندسی، نظریه‌ای به نام «موآ راه رفتن» ارائه کردند. آنها مجسمه هایی را که در امتداد ردپاهای باستانی باقی مانده بود به دقت اندازه گیری کردند و متوجه شدند که این نمونه ها دارای ویژگی های خاصی هستند: پایه های گسترده تر، مقطع D شکل و انحنای اندکی رو به جلو. این نقاشی ها نشان می دهد که مجسمه ها به صورت عمودی حرکت می کردند، نه دراز کشیده.

یک نمونه بتنی با وزن 4.35 تن در سال 2013 بر اساس ابعاد واقعی ساخته شد. آنها در آزمایشی با 18 نفر و سه طناب موفق شدند مجسمه را در 40 دقیقه 100 متر حرکت دهند. فیزیک این حرکت نیز بعداً تأیید شد: زاویه شیب مجسمه باعث ایجاد آونگ معکوس شد که نوسان جانبی را به نیروی محرکه تبدیل کرد.

جالب اینجاست که داده های مکان نشان می دهد که احتمال سقوط مجسمه ها در نزدیکی معدن است و با افزایش فاصله، تعداد سقوط ها کاهش می یابد. ترک های بدنه های نیمه شکسته نیز الگوی ضربه را تایید می کند. به عبارت دیگر، آنچه برای قرن ها به نظر یک راز مهندسی بود، اکنون با قوانین ساده فیزیک توضیح داده می شود.

جزیره ای بدون جنگل، اما نه بدون امید

سومین معمای بزرگ راپا نویی به سرنوشت محیط زیست و نابودی جنگل های آن مربوط می شود. برای قرن ها بسیاری از مورخان این جزیره را نمونه ای از خود تخریبی تمدن ها می دانستند و آن را به عنوان «اکوسید» یا تخریب عمدی زیستگاه آن توسط انسان معرفی می کردند. داستان رایج این بود که مردم جزیره برای جابجایی موآی ها درختان را قطع کردند و در نتیجه غذا و منابع حیاتی آنها از بین رفت.

اما تحقیقات جدید نشان می دهد که این فرضیه نادرست است. تجزیه و تحلیل لایه های باستان شناسی و داده های اکولوژیکی تصویر متفاوتی را ترسیم می کند. در این روایت جدید، انسان ها تنها بخشی از داستان هستند و نقش اصلی را گونه ای از موش های پلینزی ایفا می کنند که همزمان با اولین مهاجران در حدود سال 1200 میلادی به این جزیره آورده شدند.

جمعیت این موش ها به سرعت افزایش یافت و به میلیون ها نفر رسید. آنها تقریباً 95 درصد از دانه های درختان جزیره را خوردند و از رشد دوباره جنگل ها جلوگیری کردند. بنابراین، حتی اگر مردم قطع درختان را متوقف کنند، طبیعت دیگر قادر به بازسازی نخواهد بود. در واقع، این جزیره قربانی «تغییر بیولوژیکی غیرارادی» بود، نه یک فاجعه عمدی.

محققان ادعا می کنند که ساکنان راپا نویی نه تنها ناپدید شدند، بلکه با شرایط جدید سازگار شدند. آنها یک سیستم کشاورزی جدید به نام “کشاورزی مالچ سنگ” ایجاد کردند که در آن از سنگ های خرد شده برای حفظ رطوبت خاک و افزایش حاصلخیزی استفاده می شد. این روش باعث شد تا تولید غذا در خاک های فقیر جزیره ادامه یابد. رژیم غذایی مردم سرشار از غذاهای دریایی باقی ماند و حتی پس از نابودی جنگل ها، ساخت موآی تا پنج قرن دیگر ادامه یافت.

این نتیجه نهایی جنبه متفاوتی از راپا نویی را نشان می دهد: جامعه ای که حماقت ویران نشد، بلکه به لطف هوش بومی و سازگاری بی نظیرش زنده ماند. جزیره ای که زمانی نماد فروپاشی بود، اکنون به نمادی از تاب آوری انسان در برابر تغییرات محیطی تبدیل شده است.

خلاصه نهایی

دانشمندان با استفاده از فناوری پهپاد و مدل سازی سه بعدی موفق به حل معماهای چند صد ساله جزیره ایستر شدند. ایجاد موآی نتیجه همکاری گروه های کوچک بومی بود نه یک فرماندهی مرکزی. مجسمه ها با روش فیزیکی «راه رفتن عمودی» جابه جا شدند و جنگل زدایی نیز نتیجه تصادف ناخواسته و نقش موش های وارداتی بود. جامعه راپا نویی نابود نشد، بلکه سازگار شد.

سوالات متداول (سؤالات متداول)

1. آیا هنوز مجسمه های جدیدی در جزیره ایستر کشف می شود؟
بله، مدل‌سازی سه بعدی اخیر نشان داده است که صدها مجسمه ناتمام در معدن اصلی Rano Raraku مدفون شده‌اند که به تازگی مستند شده‌اند.

2. مجسمه های موآی چگونه جابه جا شدند؟
بر اساس آزمایش های واقعی، این مجسمه ها ایستاده با طناب و حرکات چرخشی «راه می رفتند». فیزیک این حرکت یک آونگ معکوس است که به سمت جلو حرکت می کند.

3. آیا جنگل زدایی جزیره نتیجه کار انسان بوده است؟
تحقیقات جدید نشان می دهد که مقصر اصلی موش های پلینزی بودند که دانه های درخت را خوردند و از بازسازی جنگل جلوگیری کردند.

4. تمدن راپا نویی نابود شد؟
خیر، شواهد نشان می دهد که ساکنان جزیره قرن ها پس از نابودی جنگل ها با استفاده از روش های نوین کشاورزی و با تکیه بر منابع دریایی به زندگی خود ادامه دادند.

5. آیا رازهای جزیره ایستر به طور کامل حل شده است؟
اگرچه به اکثر سوالات پاسخ داده شده است، اما جزئیات ساختار اجتماعی و آیین های مذهبی مردم جزیره هنوز مشخص نیست.

چشمه

دکتر علیرضا مجیدی

دکتر، نویسنده و موسس وبلاگ “Un Doctor”

دکتر علیرضا مجیدی نویسنده و موسس وبلاگ “Un Doctor”.
با بیش از 20 سال نگارش مستمر “مخلوط” در زمینه پزشکی، فناوری، سینما، کتاب و فرهنگ.
بیایید با هم متفاوت فکر کنیم!