چگونه یک مرد جوان ۶۰۰۰ سال پیش از حمله شیر جان سالم به در برد؟ | یک دکتر

در یکی از تپه‌های باستانی در شرق بلغارستان، باستان‌شناسان، اگرچه گمان می‌کردند گورهای معمولی هستند، استخوان‌هایی با نشانه‌هایی از خشونت شگفت‌انگیز پیدا کردند. جمجمه ای با سوراخ بزرگ و آثار گزش روی استخوان های بازو و پا. اینها بقایای مرد جوانی بود که حدود شش هزار سال پیش در عصر مس در قبیله ای نزدیک دریای سیاه زندگی می کرد.

تجزیه و تحلیل دقیق نشان داد که این زخم ها نه تصادفی بوده و نه ناشی از درگیری با انسان دیگری، بلکه ناشی از دندان های یک شکارچی بزرگ است. محققان با مقایسه رد دندان با دندان حیوانات گوشتخوار به این نتیجه رسیدند که در نگاه اول غیرممکن به نظر می رسید: این مرد قربانی حمله شیر بود.

اما شگفت‌انگیزتر از حمله، داستان نجات اوست. زخم ها به خوبی التیام یافته بودند، نشانه ای از آن بود که مرد جوان نه تنها از چنگ شیر در امان مانده بود، بلکه مدت ها زنده مانده بود. این کشف نادر یکی از اولین شواهدی است که نشان می دهد همدلی و مراقبت اجتماعی حتی قبل از برخورد انسان با فلز وجود داشته است.

تاریخچه کشف در گورستان کوزاروا موگیلا

این مقبره در منطقه ای به نام «کوزاروا موگیلا» در شرق بلغارستان، جایی نزدیک به ساحل دریای سیاه امروزی قرار دارد. جسد این مرد در حالی که پاهایش خم شده بود و بدنش به پهلو خوابیده بود، در قبری بدون تزئینات و بدون هیچ وسیله ای دفن شد. در ابتدا، باستان شناسان تصور می کردند که این یک فرد معمولی از جامعه است، تا اینکه استخوان های جمجمه از روی زمین کشف شد.

سوراخی در جمجمه او وجود داشت که به وضوح توسط یک جسم تیز یا یک دندان قوی ایجاد شده بود. بررسی میکروسکوپی سطح استخوان نشان داد که لبه های زخم صاف نبوده، اما علائم فشار و مقداری بیضی شکل در استخوان وجود دارد. اندازه زخم (تقریباً 22×19 میلی متر) و عمق آن کاملاً با نیش بالای شیر مطابقت داشت.

به گفته محققان، این مرد جوان احتمالا در حین شکار یا حمله ناگهانی به زمین افتاده و حیوان چندین بار او را گاز گرفته است. زخم های روی پا و دستش نشان می دهد که در حال دفاع از خود بوده است. در نهایت حیوان آزاد می شود یا اعضای قبیله به کمک آن می آیند.

شیرها در بالکان باستان

شاید عجیب به نظر برسد، اما در آن زمان شیرها در جنوب شرقی اروپا زندگی می کردند. آب و هوای معتدل و گستره وسیع جنگل ها شرایطی را فراهم کرده بود که این حیوانات از خاورمیانه و شمال آفریقا به بالکان برسند. فسیل های متعددی از شیرهای اوراسیا در بلغارستان، یونان و رومانی پیدا شده است که ثابت می کند این شکارچیان تا عصر آهن در این منطقه حضور داشته اند.

انسان های عصر مس در کنار این شکارچیان زندگی می کردند و گاهی طعمه آنها می شدند. همچنین شواهدی از بریدگی‌هایی بر روی استخوان‌های شیر وجود دارد که نشان می‌دهد انسان‌ها گاهی شکارچی بوده و گوشت و پوست این حیوانات را به دست می‌گرفتند. این رابطه دو طرفه بین خطر و بقا یکی از اولین برخوردهای بشر با شکارچیان بزرگ در تاریخ است.

بازمانده ای با زخم های التیام یافته

جمجمه این مرد جوان سابقه رنج و مقاومت دارد. در قسمتی از سر سوراخ بزرگی دیده می شود که نشانه نفوذ قاصدک است اما اطراف آن توسط لایه ای از استخوان جدید پوشیده شده است. این به این معنی است که بدن فرصتی برای بازسازی داشته و تا هفته ها یا شاید ماه ها پس از حادثه زنده بوده است.

همچنین علائم شکستگی و التهاب در استخوان های پا و بازو مشاهده می شود که بعداً ترمیم شدند. محققان معتقدند که او برای مدت طولانی قادر به راه رفتن یا کار نبود و نیاز به مراقبت مداوم داشت. اعضای قبیله ممکن است غذا، سرپناه و کمک های اولیه پزشکی را فراهم کرده باشند.

در همین منطقه جمجمه هایی با آثار جراحی با ابزار سنگی به ویژه عملی شبیه ترپاناسیون که برای کاهش فشار یا درمان سردرد و التهاب انجام می شد، پیدا شد. این بدان معناست که مردم آن زمان دانش اولیه ای از درد و درمان داشتند و احتمالاً از روش های مشابه برای آن استفاده می کردند.

زندگی با معلولیت در عصر مس

اگرچه او زنده ماند، اما قطعاً دچار آسیب عصبی و حرکتی شد. یک سوراخ در جمجمه می تواند باعث تشنج یا اختلال روانی شود و آسیب به پاها می تواند باعث لنگش یا ناتوانی شود. در جامعه‌ای که کار یدی برای بقا ضروری بود، آن شخص معمولاً قادر به ایفای نقش سازنده نبود.

اما شواهد نشان می دهد که او تا زمان مرگ طبیعی خود در سن 25 سالگی با مردم خود زندگی کرده است.

جامعه ای با دانش اولیه پزشکی

نمونه هایی از جمجمه انسان با بقایای جراحی در همان منطقه یافت شده است که نشان می دهد مردم آن زمان دانش تجربی در مورد درمان درد و جراحات داشتند. این جراحی ها با ابزار سنگی انجام می شد و در بسیاری از موارد علائم بهبودی پس از عمل دیده می شود.

گرچه قربانی شیر جوان تحت چنین عمل جراحی قرار نگرفته بود، اما نحوه بهبود زخم هایش نشان می داد که از روش های طبیعی برای کاهش التهاب استفاده می شود. ممکن است برای ترمیم بدن او از گیاهان دارویی، آتش برای گرم کردن یا پانسمان های ساده پوست حیوانات استفاده شده باشد.

این شواهد به ما می گوید که طب ماقبل تاریخ نه تنها بر اساس جادو یا خرافات بنا شده است، بلکه تجربه و مشاهده نیز نقش مهمی ایفا کرده است.

تصویر انسانیت در قلب عصر مس

در قبر شماره 59 محل دفن این مرد هیچ چیز خاصی یافت نشد. اما عمق زیاد قبر نشان می دهد که دفن وی با احترام انجام شده است. این تضاد جالب است: یک مرد طبقه پایین تر، اما با دفن خاصی. شاید جراحات و یا حتی ظاهر متفاوت او پس از حمله، نشانه قداست یا رمز و راز در نظر افراد قبیله باشد.

برخی از مردم شناسان بر این باورند که در جوامع باستانی این افراد مجروح یا ناتوان گاهی «متفاوت» یا «دارای قدرت های ویژه» در نظر گرفته می شدند. شاید این مرد با زنده ماندن از چنگال های یک شیر به نماد بقا در میان قبیله خود تبدیل شده باشد.

اهمیت علمی و فرهنگی این کشف.

از نظر علمی، این یکی از قدیمی ترین اسناد در مورد حمله شیرها به انسان در قاره اروپا است. از منظر فرهنگی، نشانه ای از اولین جلوه های همبستگی و مراقبت در جوامع بدوی است. این شواهد دیدگاه ما را نسبت به انسان اولیه تغییر می دهد: او فقط یک شکارچی یا ابزارساز نبود، بلکه موجودی با احساس مسئولیت در قبال دیگران بود.

این جوان با جمجمه ای سوراخ شده و بدنی پر از زخم، امروز به نوعی پیام آور مهر انسان است در روزگاری که هنوز کتابت و پزشکی وجود نداشت.

خلاصه نهایی

شش هزار سال پیش، مرد جوانی در شرق بلغارستان از حمله یک شیر جان سالم به در برد. جمجمه و بدنش پر از زخم بود که بعداً ترمیم شد. او احتمالاً از ناتوانی های حرکتی و عصبی رنج می برد، اما اعضای قبیله تا زمانی که دوباره زنده شد از او مراقبت کردند. این یافته نشان می دهد که در عصر مس، انسان ها نه تنها با خطرات طبیعی روبرو بوده اند، بلکه برای درخواست کمک و همدلی گرد هم آمده اند.

❓ سوالات متداول

1. این حادثه دقیقاً در کجا رخ داده است؟
در یک مکان باستانی به نام Kozareva Mogila در شرق بلغارستان، نزدیک دریای سیاه.

2. از کجا فهمیدی که علت جراحات شیر ​​بوده؟
با مقایسه شکل و اندازه ردهای دندان روی استخوان با دندان های حیوانات مختلف، مشخص شد که این استخوان بیشترین شباهت را به نیش شیر دارد.

3. آیا در آن زمان شیر در اروپا وجود داشت؟
بله، شیرهای اوراسیا بین 8000 تا 3000 سال پیش در بالکان و یونان زندگی می کردند تا اینکه تغییرات آب و هوایی باعث انقراض آنها شد.

4. این مرد چگونه زنده ماند؟
افراد قبیله احتمالاً از او مراقبت می کردند، زخم هایش را پانسمان می کردند و برای او غذا تهیه می کردند تا مدت ها پس از حمله او را زنده نگه دارند.

5. آیا مردم در آن زمان دانش پزشکی داشتند؟
بله، شواهد جراحی جمجمه در همان ناحیه نشان می دهد که مردم روش های ابتدایی درمان درد، عفونت و زخم را می دانستند.

چشمه

دکتر علیرضا مجیدی

دکتر، نویسنده و موسس وبلاگ “Un Doctor”

دکتر علیرضا مجیدی نویسنده و موسس وبلاگ “Un Doctor”.
او بیش از دو دهه است که در حوزه سلامت، پزشکی، روانشناسی و جنبه های فرهنگی و اجتماعی آن می نویسد و سعی در انتقال دانش به شیوه ای ساده اما دقیق دارد.
پزشکی علمی پویا و دائما در حال تغییر است. بنابراین، محتوای این مقاله جایگزین مراجعه به پزشک یا تشخیص نیست.