جامعه‌ی مدرن به قصه‌های واقعی جرم‌وجنایت گرایش زیادی دارد، به‌ویژه قاتلان زنجیره‌ای که همواره برای عموم جذاب بوده‌اند زیرا سریعا به یک معما تبدیل می‌شوند؛ می‌خواهید بدانید با چه انگیزه‌ای آدم می‌کشتند، از چه روش‌هایی استفاده می‌کردند، چگونه دستگیر شدند و چه اتفاقاتی برای قربانیان رخ داد. آثار سینمایی هم می‌توانند تفکربرانگیز باشند اما هیچ‌چیز بهتر از یک فیلم مستند پاسخ سوال‌های شما را دربارهی قاتلان زنجیره‌ای نمی‌دهد.
فیلم‌های مستند به دلیل نزدیکی به واقعیت، اضطراب‌آور هستند و وقتی به مقوله‌‌ی قاتلان زنجیره‌ای می‌رسیم، با صدها اثر شاخص روبه‌رو می‌شوید. برای این مقاله اما به آثاری پرداخته‌ایم که از زوایای مختلف به این آدم‌ها نزدیک می‌شوند و فارغ از قتل‌ها، مضامین مهم جامعه‌شناختی و روان‌شناختی پیرامون پرونده‌ها را هم تحلیل می‌کنند.
- ۱۰ مستند جنایی واقعی که در حال پخش هستند
- ۷ سریال مستند جنایی برتر نتفلیکس که اگر دل‌نازک نیستید باید ببینید
۱۲- شرورترین قاتلان جهان (World’s Most Evil Killers)
- سال پخش: ۲۰۱۷
- تعداد فصل‌ها: ۷
- راوی: فِرد دان‌اِیج
- چهره‌های حاضر: الیزابت یاردلی، جفری ونسل، کریس کارتر، هلن موریسون، لارس لارسون
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۲ از ۱۰
این مجموعه همان‌طور که از نامش مشخص است به بی‌رحم‌ترین قاتلان زنجیره‌ای که تاکنون به این جهان قدم گذاشته‌اند می‌پردازد. پخش شرورترین قاتلان جهان از سال ۲۰۱۷ آغاز شد و همچنان ادامه دارد. جذابیت سریال در این است که در هر قسمت، جامعه‌شناسان، نویسندگان، وکلا و متخصصان حوزه‌ی جرم‌شناسی را می‌آورد تا داستان قتل‌ها را با جزئیات کامل بررسی کنند.
از طریقه‌ی ارتکاب جرم‌ها تا نمایش مدارکِ جمع‌‌آوری شده و سوابق قاتلان، این مستند تلاش می‌کند تا یک تحلیل جامع از هر قاتلِ سرشناس ارائه دهد. برای کسانی که می‌خواهند چکیده‌ای از سرگذشت چهره‌هایی همچون تد باندی یا ولما بارفیلد را تماشا کنند، شرورترین قاتلان جهان بهترین گزینه است. علاوه بر این، در پایان هر قسمت، به سرنوشت قاتلان نیز پرداخته می‌شود و تقریبا همه‌ی قصه‌ها یک پایان مشخص دارند.
۱۱- ریپر (The Ripper)
- سال پخش: ۲۰۲۰
- تعداد فصل‌ها: ۱
- کارگردان: جسی ویل، اِلنا وود
- چهره‌های حاضر: آلن وایت‌هاوس، کیث هلاول، اندرو لپتو، کریس گرگ، جوآن اسمیت، مایک گرین
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۱ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۲ از ۱۰۰
جکِ قاتل شاید یکی از سرشناس‌ترین قاتلان جهان باشد؛ شهرت او از این حقیقت نشات گرفته است که پس از کشتارهای متعدد در دهه‌ی ۱۸۸۰ هرگز شناخته یا دستگیر نشد. مجموعه‌ی ریپر اما دربارهی این قاتل مشهور نیست بلکه به یک قاتل سریالی دیگر به نام پیتر ساتکلیف می‌پردازد که برای قتل‌هایش از جکِ قاتل اصلی الهام می‌گرفت که باعث شد لقب «چاک‌دهنده‌ی یورکشایر» را از سوی رسانه‌ها دریافت کند.
همانند مجموعه‌ی شرورترین قاتلان جهان، جسی ویل و اِلنا وود به مصاحبه با محققان، خبرنگاران، اعضای خانواده‌ی قربانیان و همچنین نجات‌یافتگان پرداخته‌اند تا نگاه نزدیک‌تری به این قاتل زنجیره‌ای داشته باشید. این مینی سریال به سهل‌انگاری نیروهای پلیس نیز می‌پردازد که حرف‌وحدیث فراوانی پیرامون این پرونده ایجاد کردند زیرا آن‌ها در یک دوره‌ی ۵ سالهَ، ۹ بار از پیتر ساتکلیف بازجویی کردند اما به نتیجه‌ای نرسیدند! از جهاتی، مستند ریپر تنها دربارهی یک قاتل زنجیره‌ای نیست بلکه به جامعه‌ی مدرن می‌پردازد و سوال‌های تفکربرانگیزی مطرح می‌کند.
کتاب تعقیب جک قاتل اثر کری منیسکلکو
نشر باژ
۱۰- قاتلان زندانی: داستان ناگفته (Killers Behind Bars: The Untold Story)
- سال پخش: ۲۰۱۲
- تعداد فصل‌ها: ۲
- راوی: دیوید ویلسون
- چهره‌های حاضر: کریگ جکسون، گلن ویلسون، استیو رایت، جان تیت، تونی میدن، رُوی لمبرت
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷ از ۱۰
یک مستند بریتانیایی دیگر که روی چند قاتل زنجیره‌ای مختلف متمرکز است. برخلاف مستندهای مشابه، قاتلان زندانی: داستان ناگفته تلاش می‌کند تا پرونده‌ها را بازبینی و عمیق‌تر موشکافی کند. دیوید ویلسون، استاد دانشگاه بیرمنگام، تجربیات و مهارت‌های خود را به کار می‌گیرد تا مدارک را بررسی کند و از این قاتلان زنجیره‌ای انگلیسی تحلیل جامع‌تری ارائه دهد.
در همین راستا، بعضی از شک‌وشبهه‌هایی که در دوران رسیدگی به پرونده‌ها وجود داشته است، برطرف و بعضی از معماهای حل‌نشده، اینجا رمزگشایی می‌شود. قاتلان زندانی علاوه‌بر عرضه‌ی درست حقایق، پروسه‌ی رسیدگی به این پرونده‌ها را نیز در کانون توجه قرار می‌دهد و این نکته را یادآور می‌شود که برخی از این پرونده‌ها اگر به شکل متفاوتی مدیریت می‌شدند، می‌توانستند موفقیت‌آمیزتر باشند که نتیجه‌اش دستگیری زودتر بعضی قاتلان و حفظ جان چند قربانی بود.
کتاب جامعه شناسی قتل اثر لئونارد بیگلی نشر اندیشه احسان
۹- کراپسی (Cropsey)
- سال انتشار: ۲۰۰۹
- کارگردان: جاشوا زِمِن
- چهره‌های حاضر: بیل الیس، دوروتی دی‌اِلتو، دیوید ناوارو، بابی جنسن، جیم دولان، شان هیوز
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶.۲ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۰ از ۱۰۰
جاشوا زِمِن پس از اینکه منبع الهامِ کراپسی (افسانه‌‌ای محلی دربارهی یک هیولای خیالی که به کودکان آسیب می‌زند) را کشف کرد، متوجه شد که این موجود ساختگی در مقایسه با شخصیت شیطانی واقعی، به‌هیچ‌وجه ترسناک نیست. این مستند سال ۲۰۰۹ سرگذشت آندره رَند، بچه‌دزدِ جزیره‌ی استتن آیلند را روایت می‌کند. جاشوا زِمِن همچنین با بررسی مدارک تلاش می‌کند تا قتل‌ها را به یکدیگر مرتبط کند تا نگاه دقیق‌تری به این قاتل سریالی داشته باشید.
اکثر محققان و پلیس‌هایی که روی پرونده‌ی آندره رَند کار کردند، به این نتیجه رسیدند که شیطان‌پرست بوده و در بعضی از رویدادهای مرتبط با شیطان‌پرستی در دهه‌ی ۸۰ و ۹۰ میلادی نقش داشته است. فیلم با تحسین منتقدان روبه‌رو شد و راجر ایبرت آن را این‌گونه توصیف کرد: «یک مستند ناخوشایند با عناصر ترسناک دربارهی یک قاتل زنجیره‌ای دیوانه». فراموش نکنید، همه‌ی چیزهایی که تماشا خواهید کرد، واقعی است.
کتاب ساختار اجتماعی و قتل اثر امیر ملکی انتشارات لویه
۸- در تاریکی خواهم رفت (I’ll Be Gone in the Dark)
- سال پخش: ۲۰۲۰
- تعداد فصل‌ها: ۱
- راوی: ایمی رایان
- چهره‌های حاضر: ایمی رایان، پتن اسوالت، نانسی میلر، باب هارد‌ویک، ریچارد شلبی، بیلی جنسن
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۴ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۶ از ۱۰۰
در تاریکی خواهم رفت بر اساس رمانی به همین نام نوشته‌ی میشل مک‌نامارا ساخته شده است و پرونده‌ی قتل‌های حل‌نشده‌ی «قاتل گلدن استیت» را بررسی می‌کند که در دهه‌ی ۷۰ و ۸۰ میلادی باعث وحشت عمومی در سان فرانسیسکو شد. فیلم همچنین به زندگی و تلاش‌های بی‌پایان مک‌نامارا می‌پردازد که سعی کرد تا این قاتل را پیدا کند. متاسفانه، این نویسنده در سال ۲۰۱۶ به دلیل اُوردوز تصادفی دارو از جهان رفت و همسرش (بازیگر و کمدین سرشناس، پتن اسوالت) با همکاری پل هینز (محقق) و بیلی جنسن (نویسنده) کتاب وی را تکمیل و به چاپ رساند.
این میشل مک‌نامارا بود که نام قاتل گلدن استیت را در سال ۲۰۱۳ برای این قاتل ناشناس انتخاب کرد و هنگامی که پلیس کالیفرنیا، جوزف جیمز دی‌انجلو را سرانجام در سال ۲۰۱۸ به دام انداخت، برای وی همین لقب را برگزید. پتن اسوالت در پستی در شبکه‌های اجتماعی، خطاب به همسر فقیدش نوشت: «موفق شدی میشل، با اینکه پلیس هرگز اقرار نخواهد کرد اما کتاب تو کمک کرد تا این پرونده بسته شود».
۷- شبگرد: شکار قاتل زنجیره‌ای (Night Stalker: The Hunt For a Serial Killer)
- سال پخش: ۲۰۲۱
- تعداد فصل‌ها: ۱
- کارگردان: تیلر راسل، جیمز کارل
- چهره‌های حاضر: ریچارد رامیرز، زوئی تور، دان نلسون، لیندا آرتور، لورل اریکسون
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۱ از ۱۰۰
این مجموعه‌ی کوتاهِ جنایت واقعی، داستان دستگیری و محاکمه‌ی قاتل مشهور، ریچارد رامیرز ملقب به شبگرد را روایت می‌کند که با زحمات شبانه‌روزی و شجاعانه‌ی بازپرس ویژه‌ی قتل، فرانک سالرنو و کارآگاه گیل کاریلو به نتیجه رسید. این مینی سریال چهار قسمتی، پرونده‌ی شبگرد را با استفاده از تصاویر آرشیوی، عکس‌های محل ارتکاب جرم و مصاحبه با سالرنو و کاریلو بررسی می‌کند و همچنین به پوشش رسانه‌ای پیرامون این جنایت‌های ترسناک می‌پردازد.
شکار قاتل زنجیره‌ای نه تنها به کشتارهای رامیرز می‌پردازد بلکه کودک‌ربایی و دیگر اعمال شنیع این قاتل را هم در مرکز توجه قرار می‌دهد که بعدها به او مرتبط شدند و نقاط مبهم پرونده‌اش را آشکار ساختند. روش‌هایی که پلیس‌های پرونده برای دستگیری رامیز استفاده کردند، حیرت‌انگیز بود و می‌توانید آن‌ها را در این مجموعه ببینید.
کتاب در باب قتل اثر تامس دی کوئینسی نشر بیدگل
۶- اچ.اچ. هولمز: اولین قاتل زنجیره‌ای آمریکا (H.H. Holmes: America’s First Serial Killer)
- سال انتشار: ۲۰۰۴
- کارگردان: جان بوروسکی
- راوی: تونی جی
- چهره‌های حاضر: توماس کرونین، ویلی لاسزو، کری کالیسون، آدری ولینگ، سارا میلز، هارولد شکتر
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶.۳ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۵ از ۱۰۰
این فیلم مستند، زندگی و جرایم شیاد و قاتل زنجیره‌ای معروف آمریکایی، اچ اچ هولمز و همچنین رویدادهای پیرامون «هتل مرگ» را واکاوی می‌کند. جان بوروسکی تلاش کرده است حوادث وحشتناکی که این قاتل زنجیره‌ای در قرن نوزدهم در هتلش در شیکاگو رقم زد را به تصویر بکشد. در آن دوران، مجله‌های زرد این ساختمان را یک قلعه‌ی کشتار منحصربه‌فرد توصیف و ادعا می‌کردند که شامل تونل‌های مخفی مرگبار و اتاق‌های شکنجه می‌شود اما بعدها مشخص شد که تقریبا همه‌ی این شایعه‌ها اغراق‌آمیز یا دروغ محض است.
با اینکه هولمز به ۲۷ قتل اعتراف کرد اما تنها برای یک پرونده به اعدام محکوم شد: قتل شریک جرم سابق، بنجامین پیتزل. این فیلم در کنار انهدام تئوری‌های دروغین، حقایق پیرامون اچ اچ هولمز را شرح می‌دهد. علاوه‌بر این، می‌توانید ویدیو‌هایی از خانه‌ی دوران کودکی هولمز و مصاحبه با تحلیلگران را هم مشاهده کنید.
۵- تد باندی: عاشق یک قاتل شدن (Ted Bundy: Falling for a Killer)
- سال پخش: ۲۰۲۰
- تعداد فصل‌ها: ۱
- کارگردان: تریش وود
- چهره‌های حاضر: الیزابت کندال، استیو وینَ، ریچ باندیَ، جیمز کلمن، رابرت اسمیت، شریل مارتین
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۰ از ۱۰۰
عاشق یک قاتل شدن، به قتل‌ها، محاکمه و اعدام قاتل زنجیره‌ای مشهور، تد باندی می‌پردازد، با این تبصره که از زاویه دید معشوقه‌اش، الیزابت کندال و دخترش مالی به رویدادها می‌نگرد. این مجموعه‌ی جنایت واقعی مصاحبه‌های تاثیرگذار با قربانیانِ بازمانده، خبرنگاران و ماموران پلیسی که در پرونده نقش داشتند را هم ضمیمه‌ی رویدادهای اصلی کرده است.
الیزابت کندال و مالی که پس از اعدام تد باندی، نزدیک به چهل سال از حضور در مکان‌های عمومی دوری کردند، در این مستند برای نخستین بار تجربیات شخصی خود از زندگی با باندی را بیان می‌کنند؛ مردی که بیش از ۳۶ زن را به قتل رساند. فیلم برای بها دادن به قربانیان باندی مورد تحسین قرار گرفت و از یک قصه‌ی آشنا که مستندهای متعددی به آن پرداخته‌اند، برداشت متفاوتی ارائه می‌دهد.
۴- آیلین: زندگی و مرگ یک قاتل سریالی (Aileen: Life and Death of a Serial Killer)
- سال انتشار: ۲۰۰۳
- کارگردان: نیک بروم‌فیلد، جوآن چرچیل
- چهره‌های حاضر: نیک بروم‌فیلد، جو هابسن، استیو گلیزر، تایرا مور، جری ماس، دنیس آلن، جب بوش
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۱ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۵ از ۱۰۰
مستندساز برجسته، نیک بروم‌فیلد سال ۱۹۹۲ فیلمی دربارهی آیلین وورنوس ساخت که در آن سعی داشت با این قاتل سریالی مصاحبه کند. این مستند همچنین نشان داد که اطرافیانش چگونه از وی سوءاستفاده کردند و از این مسئله صحبت کرد که محاکمه‌ی آیلین عادلانه نبوده است. هنگامی که از این فیلم در دادگاه سال ۲۰۰۱ استفاده شد، نیک بروم‌فیلد تصمیم گرفت تا دنباله‌ای برای آن بسازد که نتیجه‌اش، مستند زندگی و مرگ یک قاتل سریالی بود. فیلم به وضعیت روحی و روانی نابسامان آیلین وورنوس و بی‌عدالتی‌های صورت‌گرفته می‌پردازد. او با اینکه به مشکلات روانی حاد دچار بود اما باز هم به اعدام محکوم شد. آیلین شش مرد را به قتل رسانده بود اما ادعا می‌کرد که قربانیان تلاش کرده‌اند تا به او تعارض کنند و این کشتارها را برای دفاع از خود انجام داده است.
پس از ۱۲ سال انتظار در بند مرگ، آیلین سرانجام در سال ۲۰۰۲ اعدام شد. نیک بروم‌فیلد در روزهای پایانی با او گفتگو کرد که این مصاحبه هم در مستند قرار گرفته است. نظر شخصی فیلم‌ساز دربارهی پرونده این است: «فکر می‌کنم که درونش خشم رشد و در دوران تن‌فروشی، رویدادهای فاجعه‌باری را تجربه کرد. و فکر می‌کنم این خشم در نهایت لبریز شد که نتیجه‌اش یک خشونتِ باورنکردنی بود». در سال ۲۰۰۳، یک فیلم داستانی با نام «هیولا» نیز با بازی شارلیز ترون به اکران درآمد. ترون برای بازی در نقش آیلین وورنوس، جایزه‌ی اسکار بهترین بازیگر نقش اول زن را به خانه برد.
کتاب قتل غیر عمد اثر کوبو آبه انتشارات کتاب فانوس
۳- پرونده‌های جفری دامر (The Jeffrey Dahmer Files)
- سال انتشار: ۲۰۱۲
- کارگردان: کریس جیمز تامپسون
- چهره‌های حاضر: پاملا بس، پت کندی، تام اش‌بروک، تاد بیشاپ، مت براش، برایان چری، رایان گلس
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶.۳ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۶۵ از ۱۰۰
این مستند، رویدادهای تابستان ۱۹۹۱ را روایت می‌کند که در آن قاتل زنجیره‌ای و هیولای بی‌مانند، جفری دامر دستگیر شد. پرونده‌های جفری دامر که یک فیلم مستند مستقل است، در کنار شبیه‌سازی برخی از قتل‌ها، شامل مصاحبه‌هایی با پاتریک کندی (مامور اصلی پرونده)، جفری جنتزن (آسیب‌شناس) و پاملا بس (همسایه‌ی دامر) می‌شود.
این فیلم که در ابتدا با نام «جف» در فستیوال فیلم جنوب از جنوب غربی به نمایش درآمد، مو به تن شما سیخ می‌کند و به دلیل کیفیت بالایی که داشت، پیش از اکران از سوی استودیوی آی‌اف‌سی فیلمز خریداری شد و با یک نام متفاوت به نمایش درآمد. رئیس این استودیو، جاناتان سرینگ دراین‌باره می‌گوید: «[کریس جیمز تامپسون] یکی از ترسناک‌ترین مستندهای چند سال اخیر را ساخته است که پس از تماشای آن، ذهن شما را تا مدت‌ها درگیر می‌کند». شما هم پس از تماشای پرونده‌های جفری دامر احتمالا با جاناتان سرینگ موافقت خواهید کرد.
۲- داستان‌های گریم اسلیپر (Tales of the Grim Sleeper)
- سال انتشار: ۲۰۱۴
- کارگردان: نیک بروم‌فیلد
- چهره‌های حاضر: پم بروکس، نیک بروم‌فیلد، دایانا ویر، سیمور امستر، مارگارت پریسکاد
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۱۰۰ از ۱۰۰
این ساخته‌ی نیک بروم‌فیلد به کشتارهای قاتل زنجیره‌ای اهل لس آنجلس، لونی دیوید فرانکلین جونیور ملقب به گریم اسلیپر می‌پردازد که بین سال‌های ۱۹۸۴ الی ۲۰۰۷ حداقل ۱۰ نفر را به قتل رساند. رسانه‌ها لقب گریم اسلیپر (قاتل خفته) را برای او انتخاب کردند زیرا به مدت ۱۴ سال از کشتار فاصله گرفت و بین سال‌های ۱۹۸۸ الی ۲۰۰۲ هیچ‌کسی را به قتل نرساند. فرانکلین جونیور به اعدام محکوم شد اما پیش از اجرای حکم، به دلایل نامشخص جان خود را از دست داد.
نیک بروم‌فیلد در این مستند به این مسئله نیز اشاره می‌کند که اگر قربانیان از نژاد یا طبقه‌ی اجتماعی متفاوتی بودند، نیروهای پلیس این پرونده را با جدیت بیشتری دنبال می‌کردند و فرانکلین جونیور سال‌ها زودتر دستگیر می‌شود. داستان‌های گریم اسلیپر بازخوردهای مثبت فراوانی دریافت کرد و همانند مستند ریپر، بیشتر از اینکه دربارهی یک قاتل باشد، فیلمی دربارهی نژاد، شکاف طبقاتی و بی‌اهمیتی بعضی از اشخاص جامعه است.
کتاب خوابگرد قاتل اثر مجتبی هوشیار محبوب نشر کتابسرای تندیس
۱- جان وین گیسی: شیطان در لباس مبدل (John Wayne Gacy: Devil in Disguise)
- سال پخش: ۲۰۲۱
- تعداد فصل‌ها: ۱
- چهره‌های حاضر: تری سالیوان، فیلیپ هرش، جی لوین، لارنس فایندر، ری کورنل، آلیسون ترو، دیوید داتن
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۳ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۱۰۰ از ۱۰۰
این مستند اضطراب‌آور، به جان وین گیسی ملقب به دلقک قاتل می‌پردازد، مردی که حداقل ۳۳ نوجوان و کودک را در ناحیه‌ی نروود پارکِ ایلینوی ایالات متحده به قتل رساند. در شیطان در لباس مبدل می‌توانید ویدیوهای ضبط شده‌ی واقعی از این آدم‌کش را تماشا کنید که قتل‌هایش را با جزئیات کامل شرح می‌دهد. گیسی سال ۱۹۸۰ به اعدام محکوم و سال ۱۹۹۳ اعدام شد.
گیسی همه‌ی قتل‌ها را در خانه‌اش انجام داد و ۲۹ نفر را همان‌جا دفن کرد (و چهار جسد را هم در رودخانه انداخت). شیطان در لباس مبدل از سوی منتقدان تحسین شد و برخی آن را بهترین فیلم مستند دربارهی جان وین گیسی می‌دانند. نکته‌ی مثبت فیلم این است که به قربانیان و خانواده‌های آن‌ها اهمیت بیشتری می‌دهد و تمرکز اصلی خود را روی قاتل نمی‌گذارد.
کتاب خاطرات یک آدم کش اثر کیم یونگ ها نشر چشمه
منبع: MovieWeb
نوشته ۱۲ مستند برتر دربارهی قاتلان زنجیره‌ای که باید تماشا کنید اولین بار در بازیگرها. پدیدار شد.